Kalça çıkığı, kalça luksasyonu ve coxofemoral luksasyon olarak belirtilen durum femur başının acetabulum denen boşluktan çıkmasıdır. Genellikle, düşme, çarpma ve trafik kazası gibi travmatik durumlardan ötürü meydana gelir. Kalça eklemine dahil olan artiküler kıkırdak dokular kapsül içindeki synovial sıvı tarafından beslenir. Çıkıklarda meydana gelen çevre yumuşak dokulardaki hasar synovial sıvının kaybına sebep olur. Bu sebeple kalça çıkıklarında tedavi acil yapılmalıdır ki kıkırdak dokuların besinsiz kalmasının önüne geçilebilsin.
Bu travmatik luksasyon durumundan, her yaştaki kedi, köpek ve diğer hayvanlar etkilenebilir. Etkilenen hayvanlarda genellikle etkilenen tarafa basmama ya da topallama görülür. Hekiminizin yapacağı ilk işlem fiziksel muayenedir. Deneyimli bir ortopedi hekimi dış bakıda kalça luksasyonunu tespit edebilir. Fiziksel muayeneyi radyografi izler. Genellikle hafif sedasyon altında alınacak bir röntgen görüntüsü kalça çıkığını, tipini ve eğer varsa çevre kemik dokulardaki hasarı bize gösterecektir. Hasta sedasyon altındayken eğer mümkünse femur başının acetabuluma oturtulması kapalı redüksiyon teknikleriyle denenir. Bu işlem, ameliyatın yapılacağı zamana kadar geçen sürede eklem kıkırdağının besinsiz kalmasını az da olsa önleyebilir. Hafif dereceli çıkıklarda bazen kalça eklemini bir arada tutan ligament zarar görmemiş ise kapalı redüksiyon ve bandaj yeterli olacaktır. Fakat kalça çıkıklarının hemen hemen hepsinde bu ligament kopmuştur ve açık redüksiyona, yani ameliyata gerek duyulur.
Cerrahi tedavilerde kullanılacak olan teknik, hastanın yaşına, kilosuna, ırkına, kalça ekleminde displazi bulguları olup olmadığına ve çevre kemik dokularda başka bir hasar olup olmadığına göre seçilmelidir. Hekiminiz değerlendirmesini yaptıktan sonra uygulayacağı tekniği seçecek ve sizinle bunu paylaşacaktır.
Kapalı Redüksiyon
Kapalı redüksiyon, eklem kapsülünün fazla parçalanmadığının ve femur başını acetabulum denen boşluğa bağlayan Ligamentum teres’in kopmadığının düşünüldüğü durumlarda uygundur. Bu yöntemde femur başının çıkmış olduğu yöne göre özel el maniplasyonları ile eklem yerine oturtulur ve bacak özel askılı bir bandaja alınır. Bu bandaj çevre yumuşak dokuların uygun biçimde iyileşmesine olanak tanıyacak şekilde geliştirilmiştir.
Kapsula Rekonstrüksiyonu
Bazı durumlarda eklem kapsülü hafif çekilde yırtılşmış ve genel itibariyle sağlamdır. Bu tür bir çıkıkta kapsülanın tamiri çıkığın sorunun giderilmesi için yeterli olacaktır. Bu amaçla kalça eklemine yapılan cerrahi girişim ile kapsülün hasarlı bölgesi bulunur ve uygun şekilde dikilir. Bu yöntem, sadece kalça ekleminin yapısının normal olduğu olgularda endikedir.
Toggle Pin Tekniği
Toggle pin tekniği iyi uygulandığında çok güzel sonuçlar verebilir. Ligamentum Teres’in koptuğu, kapsülün parçalandığı durumlarda seçilebilecek en uygun yöntemdir. Basitçe tarif edecek olursak: Toggle pin yöntemi ile kalça eklemini bir arada tutan ligament sentetik malzemeler kullanılarak taklit edilir ve ömür boyu orada kalması amaçlanır. Konusunda deneyimli bir hekim tarafından uygulanması önemlidir. Çünkü bu teknikte kullanılacak pinler, ligamentin yerine koyulacak iplik malzeme ve dikiş materyalleri büyük önem taşır. Eklemde oluşturulacak en az travma ile eklemin mobilitesi bozulmadan operasyon tamamlanmalıdır. Keza kullanılan malzeme dokuya uygun ve hastanın ağırlığını kaldırabilecek yapıda olmalıdır. Bazı bilimsel çalışmalarda, kullanılan materyale göre Ligamentum teres’in yeniden oluşabildiği belirtilmiştir.
Trochanter Major Translokasyonu
Trochanter’ler, Femur boynunun femur ile birleşme yerinde, biri dış yan tarafta diğeri arka iç yan tarafta yer alan iki çıkıntıdır. Büyük olana Trochanter majör ve küçük olana da Trochanter minör denir. Trochanter majör’e bağlı kas grubu femur başını acetabulumun içine doğru baskılayacak gerginliktedir. “Bazen bu gerginliğin artırılması için bu kemik çıkıntısının kesilerek Femur’un daha aşağısına sabitlenmesi ve bu sayede femur başının acetabuluma daha yüksek bir baskı ile oturması” bu operasyonun amacı olarak özetlenebilir. Özellikle büyük hayvanlarda çok dikkatli yapılması gereken bir operasyondur. Çünkü yeni yerine çok iyi sabitlenemeyen T. majör buradan ayrılacak olursa eskisinden daha kötü bir durumla karşılaşılabilir.
Yukarıda sıralanan cerrahi teknikler her ne kadar faydalı olsa da her vaka ve her hasta farklıdır. Bu sebeple bu yöntemlerin işe yaramayacağı durumlar da olabilir. İşte burada hekiminizin konudaki tecrübesi ve biyomekanik bilgisi büyük önem kazanır. Veteriner ortopedi sahasında kitabi bilgi iyi yorumlanabilmeli, gerekirse hastaya özel değişiklikler yapılabilmelidir.
Özellikle büyük köpeklerde yapılan her cerrahi kalça girişimi derin dokular insize edildiği için zorlu bir girişimdir. Her ne kadar asepsi ve antisepsi kurallarına riayet edilerek yapılsada ameliyat masasında geçen her dakika enfeksiyon riskini artırır. Operasyon sonrası hasta genellikle hemen yerinden kalkmaz, operasyon bölgesinin üzerine yatar, bazen yattığı yerde idrarını ve dışkılama yapar ya da yakalığa rağmen yarasını ya da bandajını yalayabilir, dikişlerini koparabilir. Bu tür maddelerin (dışkı, idrar, salya vb.) yara bölgesine teması istenmeyen septik sonuçlara yol açabilir. Eğer operasyon sonrası köpeğiniz ya da kediniz evinizde olacaksa ameliyat bölgelerinin temizlik kontrolü hekiminizin size önerdiği şekilde ve incelikle yapılmalıdır.
