Bahçe tasarımı dünya genelindeki canlı ve cansız materyallerin farklılıkları kadar, toplumların gelenek-görenek ve dini inançlarıyla da çeşitlilik kazanmıştır. Türkiye’de de çok farklı tasarım ve düzenlemeler yapılmaktadır. Bahçe tasarımına başlamadan önce bahçe düzenlemesini tamamlamanız gerekmektedir. Düzenleme kroki, bölümlendirme ve metraj işlemlerinden oluşmaktadır. Kroki bahçenizi tepeden kuş bakışı kâğıt üzerinde görüp, genel düzenlemeyi daha kolay yapmanızı sağlayacaktır. Ardından tasarım aşamasına geldiğinizde krokiye, bahçedeki mevcut ağaçları, evinizi ve bahçedeki diğer yapıları da (havuz, merdiven, depo vb.) yerleştirmeniz gerekmektedir. Önemli konulardan biride gizlenmesini istediğiniz alanları ya da gürültülü yerleri kroki üzerinde işaretlemenizdir. Bu alanlarda istemediğiniz yerleri kapamak ve sesleri kesmek için bitkisel (boylu her dem yeşil ağaç vb.) ya da yapısal perdeleme yapmak ihtiyacı da tasarımınızın bir parçası olacaktır. Böyle detaylara önem verirseniz bahçenizin yola bakan gürültülü bir yerine çardak yapmak gibi hatalara düşmezsiniz hem de bahçenizle ilgili sorunları kâğıt üzerinde görüp düzenlemede bu sorunları çözmek konusunda da fikirler üretebilirsiniz. Krokide bütün bunları belirttikten sonra hayalinizdeki ideal bahçe için peyzaj düzenlemesine başlayabilirsiniz
Doğru bir kroki çıkardıktan sonra öncelikle bahçenizi alanlara bölmelisiniz. Tüm alanınızı bölerek doğru gölge ve güneş alanları oluşturmanız gerekir. Özellikle kavurucu yaz günlerinde gölgenin ne kadar önemli olduğu tartışılmaz bir konudur. Mesela eğer çocuklarınız varsa başlarına güneş geçmemesi için onlara bahçenizde belirlediğiniz oyun alanına büyükçe her dem yeşil bir ağaç dikmek oldukça işe yarayacaktır. Hatta bu büyük ağacın formu uygunsa çocuklarınıza ağacın üstünde ahşaptan bir oyun alanı tasarlamanız bile mümkün olabilir.
Bahçenizde çime zarar gelmemesi için mecburi yürüme yolları ya da çevresinde oturacağınız bir süs havuzu da gölgelendirmek isteyeceğiniz noktalar arasında olabilir. Aynı zamanda evinizin verandası varsa burayı da ağaç yardımıyla gölgelendirmeniz gerekebilir. Verandanızın üstünde çatı olsa da güneşin yandan vurduğu zaman dilimlerinde verandanız oldukça ısınacak ve oturulmayacak hale gelecektir. Gölgelendirme yaparken unutmamanız gereken amacın sadece hafif gölgeler elde etmek olduğu, eğer ki amacınıza yönelik girişimlerinizi çok ağaçla abartırsanız verandanız evinizin bodrumundaki en kuytu köşedeki halinden bile daha kasvetli bir hal alabilir. Kroki ve bölümlendirmeyi tamamladığınızda bahçenizi ölçerek elde ettiğiniz metrajları kâğıda aktarmayı unutmayın. Doğru bütçe ve tasarım için ölçülendirme şarttır.
Bahçe tasarımınızda dikkat edilmesi gereken estetik unsurlarda vardır. Örneğin bitkilerin bahçeyle ve kendi aralarında orantılı olması gerekir. Yani bahçenizin büyüklüğüne orantılı ağaçlar ve çalılar seçmelisiniz. Küçük bir bahçeyi bir büyük ağaçla domine etmek bahçenizin hoş görünmemesine sebep olacakken, büyük bir ağacın yanında birde aşırı küçük bitkiler seçmek tezatlık dolu bir karmaşada yaratabilir. Orantının yanında bitkilerin bahçeyle ve evinizle uyumlu olmasına da dikkat etmeniz gerekir. Geometrik şekillerinden renklerine kadar bahçenizdeki bitkilerin kendi aralarında ve evinizle uyum içinde olmalıdır. Örneğin ahşap bir veranda çatısı yanındaki bir ağaçla uyumlu olabilir. Evinizin Osmanlı tarzı bir mimarisi varsa lale dikmek mantıklı olabileceği gibi, keskin hatları olan modern bir evse maymun çıkmazı gibi sivri hatlı daha net görüntülü ağaçları seçebilirsiniz.
Simetriyi de bahçenizde kullanabilirsiniz. Mesela binanızın girişine düz bir yürüme yolu yaptıysanız bu yürüme yolunun yanlarına yürüme yoluna eşit uzaklıkta simetrik olarak dikilmiş bitkiler ya da taşlar koymak bahçenizi güzelleştirecektir. Unutmayın simetri insanları güvenli hissettiren bir estetik unsurdur. Özellikle orantı, uyum ve simetriye bahçe tasarımınızda dikkat etmeniz gerekir.
Bahçe tasarımınızı ne kadar güzel yaparsanız yapın, vaktinizin büyük bir çoğunluğunu geçireceğiniz evinizden bahçeniz güzel görünmüyorsa verdiğiniz emeklerin büyük çoğunluğu boşa gidecektir.. Çok zaman harcadığınız odaların pencerelerine özellikle dikkat edin. Mesela salonun baktığı, ya da mutfağınızın, çalışma odanızın baktığı pencerelerin önlerine zevkinize uygun ve kışın da güzel duracak bitkiler yerleştirebilirsiniz. Kısacası bahçenizi tasarlarken sadece bahçenin bir köşesinden bakmayın bahçenize, evinizin içerisinden de bakın ve pencerelerinizden ne gördüğünüzü mutlaka dikkate alın.
Peyzaj düzenlemesinde yapacağınız en büyük hatalardan biri inşaat işleriyle eş zamanlı olarak bahçe tasarımı yapmak olacaktır. Emeklerinizin boşa gitmesine sebep olabilir. Zamanlama sadece inşaat konusuyla ilgili değil tabi ki, bahçe tasarımınızda bir dikim sırası olmalıdır. Önce büyük ağaçlar, sonra çalılar, ardından yer örtücüler ve en son mevsimlikler dikilmelidir. Son aşama olarak çim serilmelidir. Çimleriniz için sulama sistemi tertibatı döşetmek istiyorsanız tabi çim ekiminden önce bunu da yapmanız gerekmektedir.
Bahçenizi tasarlarken canlı bir materyalle uğraştığınız için aldığınız bitkilerin büyümesini de hesaba katmanız gerekiyor. Zira bahçeniz belki birkaç sene sonra istediğiniz şekle gelecektir, siz de hesaplarınızı bu birkaç seneyi göze alarak yapmalısınız. Bitkiler yıldan yıla mutlaka büyüyecek ve bitkinin büyük halinin ne kadar olacağını bitkiyi dikmeden önce bilmeli ve kararınızı ona göre vermelisiniz. Yoksa istenmeyen durumlarla karşı karşıya kalabilirsiniz. Yine de bu durumlarda budamayla yapacağınız bakım hem forma sokmak hem de büyüklüğü kontrol altında tutmak için en büyük yardımcınız olacaktır. Küçük ve ekonomik bitkiler kullanabilirsiniz bahçe tasarımınızda ancak bu bitkiler büyüyene kadar sabırlı olmanız gerekmektedir.
Bitki seçiminde dikkat edilmesi gerekenler sadece boyutları değil kuşkusuz. Bahçenizin bulunduğu bölgenin iklimine, bitki örtüsüne de son derece dikkat etmeniz gerekmektedir. Ilıman bir yöredeyseniz, ona göre, soğuk bir yöredeyseniz ona göre bitki seçmeniz gerekmektedir. Ayrıca bitkilerin toprak isteklerine de dikkat etmelisiniz. Belki bölgesel olarak topraklara katkı maddeleri eklemeniz gerekebilir. Tabi bütün bunların yanında bitkilerin ne kadar gölge ve güneş almak istediğine de dikkat etmelisiniz, buna göre bazı çiçekleriniz için gölgeli alanlar, bazıları için güneşli alanlar oluşturmanız gerekebilir.
Bitkiler dışında salıncaklarda bahçenizi güzelleştiren en önemli unsurlardan. Hem dekoratif ve şık bir görüntüleri var hem de rahatlatıcı ve eğlendirici. Keyifli bir muhabbet ve balkon zevki için bahçe salıncaklarından uygun boyutta olan bir tanesini balkonunuz için edinebilirsiniz. Üzerindeki kumaşın çıkarılabilir olmasına dikkat edin zira çok sık tozlanacağından, dışarı ile çok temas edeceğinden sık sık yıkamanız gerekebilir. Yine bahçelerinizde mangal yapabileceğiniz bir bölüm ayırmayı düşünüyorsanız ahşaptan yapılı dekoratif peyzaj mobilyaları seçerek yeşilin içinde yemeklerinizi yemek mümkündür. Böyle bir alanınız varsa bahçenizin bu bölümüne hoş kokulu türler seçin, hem yemek kokularını hafifletir hem de sizi rahatlatıcı bir etkisi olabilir.
Tüm bahçenizi tasarladıktan sonra özellikle akşam kullanımı için bahçe aydınlatmasını da unutmayın. Profesyonel bir firmadan danışmanlık alma şansınız yoksa… Tasarruflu led aydınlatmaları bitkilerinizin ebatlarına göre ve kullanım alanı ihtiyaçlarına göre belirlemeniz uygun olacaktır. Farklı renk seçenekleriyle Aydınlatma armatürlerinin tasarımlarının genel bahçe tasarımınıza eşlik etmesi de önemli bir detaydır. İyi bir aydınlatma bahçenizin kalitesini yükseltecektir.
Unutmayın ki tasarım bir yana bahçenizdeki her bitki aynı zamanda sizlere emanet edilmiş canlılardır. Yanlış bitki ekimi yüzünden sonra ağaçlarınızı kesmek zorunda kalabilirsiniz ya da ne kadar uğraşırsanız uğraşın ektiğiniz çiçekler açmayabilir. En çok önem vermeniz konu aslında aldığınız bitkileri yaşatabilmek olmalıdır. Bahçenizin yaşam döngüsünün bir parçası olduğunu unutmadan keyifle tasarlamanız dileğiyle…
Aytül Temiz / Bahçe Tasarımcısı
