Japon Bahçeleri, tüm görselliği ile günümüz bahçe meraklılarının olmazsa olmazları arasında yerini aldı.
Son yıllarda Japon Bahçesi tutkusu giderek yayılıyor. Bahçelerin, küçük ya da büyük olmasına bakılmadan, bir bölümü Japon Bahçesi olarak düzenlenebiliyor.
Japon Bahçesi düzenleme sanatı, neredeyse Japon uygarlığının oluşumu kadar eski ve bu farklı kültürün çağlar boyu gelişmeleri bahçelere yansıyor.
Japon Bahçe sanatının önemli bir bölümünü oluşturan “kuru bahçe,” granit kayasından elde edilen çakıllardan oluşuyor. Beyaz çakıl taşlarının çoğunlukla kullanıldığı bahçede; su ve temizlik ve saflığı sembolize ediyor.
Japon Bahçesi’nde giriş ve çitler çok önem taşıyor. Bahçe girişleri genellikle üstü örtülü geçit şeklinde yapılıyor. Bahçenin bölümlerini birbirinden gizleyen çitler ise bir bakıma sınır olarak kullanılıyor. Perde görevi yapan bu çitlere Sode-Geki deniliyor.
Japon kültürünün vazgeçilmezi: Çayevi
Çay seremonisinin, Japon kültüründe çok önemli bir yeri var. İnsanın dünyevi ihtiraslardan sıyrılıp ve dış âlemin bozukluklarından kurtulup iç âleme dönüşünü simgeliyor. Japon bahçesinde mutlaka bir çayevi bulunuyor ve çay seremonisi, Chaseki denilen çayevinde yapılıyor. Çayevine giriş ve çıkışta içinden geçilen bahçeye Chaniwa (çay bahçesi) deniliyor. İnsanı ışıklandıracağına, manevi huzura ulaşmasını sağlayacağına ve seremoni öncesinde ruhen rahatlamasına yardımcı olacağına inanılan üzeri örtülü bir kuyu, taştan yapılmış bir su çanağı ve taş fenerler de çayevinde yer alıyor.
Bahçe ve peyzaj sanatı tarihi kitaplarında bu konu hakkında neler anlatılıyor?
Uzakdoğu bahçe sanatı ve su kullanımı:
Çin imparatorluk saray bahçelerinin en belirgin özelliği, büyüklüklerine rağmen gizliliğe verilen önemdir. Bahçeler; kayalıkları, tepeleri, gölleri ve akarsuları ile küçültülmüş bir doğa parçası olarak şekillenmiştir.
Su tesislerinin üzerinde köprüler yer almaktadır. Avlular, yüksek taş veya sıva kaplı duvarlarla çevrilmişlerdir. Bu duvarların esas işlevi, gizlilikten çok bitkilerin yaprak ve dallarının gölge oyunlarına fon oluşturmaktır. Zemin döşemesi olarak taş, çakıl ve mozaik ile çim bitkisi kullanılmıştır.
Japonya’da bahçelerin bazıları dini yapı bahçeleri, bazıları ise saraya ait bahçelerdi. Japon bahçesinin ilkel şekli, bir su yüzeyinin ortasındaki adacık üzerinde bulunan bir ağaç ve taştan ibaret doğa parçasıdır. Japon bahçelerinde su, köprüler, çardaklar, taşlar, taş kandiller, bahçe pagodaları, bitkiler, kuşatma elemanları ile adım taşları ve kaldırım taşları Japon bahçe öğelerini oluşturmaktadır.
Japon bahçelerinde su, kullanım bakımından çeşitlilik gösterir. Su kullanımında amaç, ortama huzur, serinlik ve canlılık kazandırmaktır. Çağlayanlar, göller, nehirler gibi doğal kullanımlarının yanı sıra su, çanaklar içinde de bahçenin çeşitli yerlerinde kullanılmıştır. Su çanakları, Japon bahçelerinde özellikle de çay bahçelerinde el ve ağız yıkamak amacıyla kullanılan bir bahçe öğesidir. Suyun olmadığı bahçelerde su, taş ve çakıllarla ifade edilir.
Köprüler, Japon bahçelerinde hem su üzerinden geçişe hem de manzaraların seyrine olanak sağlayan elemanlardır. Genellikle taştan, ahşaptan ya da toprak sıvalı bitki dallarından yapılıyor.
Japon bahçe stilleri; kuru taş bahçesi, su bahçesi, çay bahçesi ile şair ruhlu kimselerin bahçesi şeklindedir.
Kuru taş bahçesi’nde esas elemanlar taşlardır. Bu bahçe stilinde hiç su olmadan da kuvvetli bir su ifadesi kaya, çakıl ve tırmıklanmış kum ile yaratılmaktadır. Kuru taş bahçelerinde amaç, küçük alanlarda geniş bir mekân yaratmak düşüncesidir.
Çay bahçeleri, Japon bahçeleri içinde yer alan, çay törenlerinin yapıldığı küçük bir mekândır. Çay içmek amacıyla toplanılan bu bahçede genellikle çay evi, çalışma odası ve üzeri örtülü bir bekleme bölümü ile su çanağı, taş kandil, adım taşları gibi Japon bahçe öğelerine rastlamak mümkündür. Bahçeye girildiğinde, konuklar adım taşları ile bekleme bankına yönlendirilirler. Su çanaklarında el ve ağız yıkandıktan sonra konuklar çay odasına giderler.
Kaynaklar:
Gültekin, E., 1991. Bahçe ve peyzaj sanat tarihi. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı, Adana, 104s. Nurlu, E., Erdem, Ü., 1994. Peyzaj sanat tarihi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı, İzmir, 114s.
Sefer Nedim Ergüven
Düş Bahçesi Peyzaj
Genel Yayın Yönetmeni/İmtiyaz Sahibi
